Τριάντα πέντε χρόνια μετά την α’ έκδοση, ο Σπύρος Χ. Μπογδάνος καταθέτει την ανανεωμένη συλλογή λέξεων και ιδιωματικών εκφράσεων του παξινού γλωσσικού ιδιώματος (εκδ. Λοράνδου).

Επιμέλεια: Ηλίας Αλεξόπουλος

ΔΙΑΘΕΣΙΜΟΣ είναι ο νέος συγγραφικός – λαογραφικός κόπος του Σπύρου Χ. Μπογδάνου, με άρωμα Παξών. «Βεντάριο Παξινών Λέξεων», απ’ τις εκδ. Λοράνδου. Μια σπάνια συλλογή πάνω από 5.000 λέξεων και 160 ιδιωματικών εκφράσεων, αλλά και τη γραμματική του παξινού, γλωσσικού ιδιώματος, η εμπλουτισμένη, κατ’ ουσία, συνέχεια της έκδοσης του 1985 (των 2.112, τότε, λέξεων), προϊόν έρευνας, που στις ολικές της διαστάσεις, ξεπερνά τα 50 χρόνια. Με πρώτο – πρώτο εκδοτικό τόλμημα, εκείνο του 1978: το «Παξινό λεξικό» (659 λέξεις), προς οικονομική, τότε, ενίσχυση του πανηγυριού της Παναγίας, τον Δεκαπενταύγουστο.

ΟΠΩΣ σημειώνει στο προλογικό του σημείωμα ο Μπογδάνος, «στο περιβάλλον που σε ανδρώνει περιλαμβάνονται και οι λέξεις που σε κουνάρουν, που τις δέχονται πάντα με σαγήνη τ’ αυτιά σου, ακόμα και αν οι περισσότεροι δεν τις μιλούν πια, ακόμα κι αν πέρασαν χρόνια. Σπαρταρά η ακοή στο πέρασμά τους και ξαφνιάζεται χαρούμενα, σαν κάποιος γνώριμος απ’ τα παλιά να πέρασε και να τον είδε μετά από χρόνια. Τα πρόσωπα με τα οποία τις έχεις συνδέσει προβάλλουν μπροστά σου και ζωντανεύουν φιγούρες, που χρόνια πια έχουν ξαχνίσει στον παιδικό σου ορίζοντα».

ΠΡΟΣΘΕΤΟΝΤΑΣ πως οι απαρχές του εγχειρήματος εντοπίζονται στην πρώιμη ηλικία των 12 ετών: «Από παιδί», γράφει, «φοβόμουνα μη χαθούν και στα δώδεκά μου αγόρασα ένα ευρετήριο και τις συγκέντρωνα κατά αλφαβητική σειρά. Ένοιωθα ένα θησαυρό στα χέρια μου μεγαλύτερης αξίας από την πήλινη μουζίνα που μούχε χαρίσει η θειά Θέκλη και έβαζα τις οικονομίες μου. Ήταν πιότερη η χαρά μου σαν έγραφα μια καινούργια, πρωτάκουστη για μένα λέξη, παρά το μπράβο για τα μαθήματα ή το δίφραγκο για το γλυκό. Δεν ξέρω πως κυκλοφόρησε το “κουσούρι” μου αυτό, αλλά όλοι οι γνωστοί με ρωτούσαν “αυτή την έχεις γραμμένη;” κι εγώ σημείωνα από την έκτη δημοτικού κι ακόμα σημειώνω…»

Στην Κέρκυρα το βιβλίο πωλείται στο βιβλιοπωλείο – café «Πλους», ενώ στην Αθήνα οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να το αναζητήσουν σε οποιοδήποτε βιβλιοπωλείο.

ΣΤΑ ΤΗΣ ερευνητικής διαδικασίας, ο Μπογδάνος υπογραμμίζει τη συμβολή, για τις πιο παλαιές λέξεις, της εργασίας του Γ.Α. Πετρόπουλου («που οφείλεται στην έρευνα του Νιόνιου Φαναριώτη, Προέδρου της Κοινότητας Γαΐου και Αρχειοφύλακα Παξών και του Χαράλαμπου Μητσιάλη, Εκδότη της εφημερίδας “ΠΑΞΟΙ”»), με τις νοταριακές πράξεις μέχρι το 1810. Κι επιπλέον…

• … της σειράς σχετικών εργασιών του τ. Διευθυντή του Ιστορικού Αρχείου Παξών, Γιάννη Δόικα («στον οποίο, συν τοις άλλοις, οφείλω το ότι με έμαθε να διαβάζω συμβολαιογραφικά και άλλα αρχειακά κείμενα») και…

• … της συλλογής του πανεπιστημιακού καθηγητή, Μιχ. Δένδια, «Παξιακόν Γλωσσάριον» (θέρος 1915) και το έργο «Παξιακαί Ωδαί» του ιδίου (κατατεθειμένες στο Ιστορικό Λεξικό της Ακαδημίας Αθηνών, υπ’ αριθμ. 195 / ευχαριστίες, για την πρόσβαση, στον Δ/ντή, κ. Αφρουδάκη).


ΕΝΩ καταθέτει, ακόμη, τις ευχαριστίες του προς την Ξανθούλα Μητσιάλη [«που, πάνω στο “Βεντάριο” (σ.σ. του ’85) μου συμπλήρωσε όσες λέξεις γνώριζε και δεν είχα συμπεριλάβει σ’ εκείνη την έκδοση»], την Donatella Bruni και τον Carlo Gracci («για την ετυμολόγηση πολλών ιταλικών και βενετσιάνικων λέξεων»), τον Σταύρο Μπογδάνο, πρώην Δ/ντή του Γυμνασίου – Λυκείου Παξών κι ερευνητή («με ιδιαίτερη έμφαση στις ονομασίες πουλιών, ψαριών, χόρτων, μανιταριών κ.λπ.»), την Ελένη Μαρτζούκου («για την πολύμηνη επιμέλειά της») και την εκδότρια, Φιλένη Λοράνδου, «για την ιδιαίτερη και μακρόχρονη εργασία της».


ΟΠΩΣ τονίζει, σίγουρα υπάρχουν κι άλλες λέξεις, που ξέφυγαν κι απ’ αυτή την πολύχρονη καταγραφή. «Κάποιες θα προστεθούν από τους αναγνώστες, που θα παρατηρήσουν την απουσία τους, κάποιες άλλες από κάποιο νεώτερο ερευνητή, αλλά θα υπάρχουν κι εκείνες που η λήθη τις άφησε σφραγισμένες στα χείλη κάποιων που έφυγαν». Υπενθυμίζοντας -κι επικαιροποιώντας, αν θέλετε- για επίλογο, ένα απόσπασμα απ’ την α’ έκδοση του «Βενταρίου»…

«Μια διαφορετική γοητεία, μια ζωντανή σαγήνη προσφέρουν οι ντόπιες μας λέξεις στον προφορικό μας λόγο. Τούτες οι λέξεις είναι οι νοστιμιές της καθημερινής κουβέντας, είναι οι ρίζες που μας οδηγούν στους παλιούς μας, είναι τα ξεβλαστώματα του δέντρου, που δένουν τα παλιά κλαριά με τα καινούργια… Σαν διαθήκη κληρονομήσαμε τούτες τις λέξεις κι είναι η αποδοχή της κληρονομιάς αυτής, αυτό που δένει το χτες με το σήμερα τόσο ομαλά, σαν το δέσιμο της στεριάς με τη θάλασσα ανάμεσα απ΄τα χαλίκια τση σπιάντζας…».


Ο ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ

Ο Σπύρος Χ. Μπογδάνος γεννήθηκε το 1958 στους Παξούς. Είναι απόφοιτος της Παντείου και μετά τη θητεία του στο Ναυτικό επέστρεψε στο νησί του, όπου δημιούργησε οικογένεια και μένει μόνιμα. Από μικρός ασχολήθηκε με την ποίηση, τη λογοτεχνία και τη λαογραφία.

Στα 18 του χρόνια τυπώθηκε το πρώτο του βιβλίο, «Παξινό λεξιλόγιο». Το 1985 ακολουθεί το «Βεντάριο παξινών λέξεων», το 1989 οι «Καντσόνες», που περιλαμβάνουν ποιήματά του, το 1995 το «Ραξίνι» και το 1997 η «Δέπαινα» – και τα δύο με παξινά διηγήματα (εκδ. «Ενημέρωση», Κέρκυρα). Πάνω στο βιβλίο του «Παξοί από το χθες στο σήμερα» στηρίχτηκε ένας ιδιαίτερα καλαίσθητος δικτυακός τόπος για τους Παξούς.

Έχει δώσει διαλέξεις για τους Παξινούς ποιητές, συγκέντρωσε στοιχεία της παξινίτικης ενδυμασίας, ενεργοποίησε τη βιβλιοθήκη του νησιού, ασχολείται με έρευνα στο Ιστορικό Αρχείο Παξών, είναι μέλος του Δ.Σ. του Πολιτιστικού Συλλόγου Παξών και συμμετείχε ενεργά στην ίδρυση και λειτουργία του Μουσείου Παξών. Ανήκει επίσης στην ομάδα εκείνων που αγωνίζονται για τη διατήρηση του φυσικού κάλλους τοπίου της νησίδας του Αϊ Νικόλα στο Γάιο Παξών. Κείμενα του δημοσιεύονται σε περιοδικά και στην τοπική εφημερίδα «Ηχώ Των Παξών».